ArabAZ, Rəmzi İzzəddin Rəmzi/Misir səfiri və keçmiş BMT rəsmisi
İsrailin Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) ilə müstəsna əlaqələri var, çünki bu, beynəlxalq təşkilatın qərarı ilə yaradılıb və eyni zamanda onun qətnamələrini ən çox pozan üzv dövlətdir. Bu rekorda və saysız-hesabsız pislənilməsinə baxmayaraq, BMT heç bir üzv dövlətin malik olmadığı nadir tolerantlıq nümunəsini məhz İsrailə nümayiş etdirir.
BMT Baş Assambleyası 1947-ci il tarixli 181 saylı qətnaməsi ilə Fələstinin mandatını ərəb dövləti və yəhudi dövlətinə bölmək qərarına gəldikdə İsraili yaratdı. Bu qərar olmasaydı, beynəlxalq ictimaiyyət İsrail dövlətini qəbul etməzdi. Lakin biz İsrailin beynəlxalq səviyyədə hamının tanıdığı bu həqiqəti görməzlikdən gəldiyini, baş nazir Binyamin Netanyahunun bir müddət əvvəl bu fakta açıq şəkildə etirazını bildirdiyini görürük.
Knesset səs çoxluğu ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstinli Qaçqınlara Yardım (UNRWA ) fəaliyyətini qadağan edən qanun layihəsini beynəlxalq ictimaiyyətə açıq etiraz olaraq təsdiqləyib.
Daha öncə də qeyd etdiyimiz kimi, İsrail BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası, Baş Assambleya və onun yardımçı qurumları, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi və ya Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ixtisaslaşmış qurumları tərəfindən qəbul edilmiş qətnamələri pozmaqda rekorda imza atıb . Bəlkə də bunun ilk bariz nümunələrindən biri İsrailin Baş Assambleyanın 1949-cu il tarixli 194 nömrəli qətnaməsinə məhəl qoymamasıdır ki, burada deyilir ki, “evlərinə qayıtmaq və öz ailələri ilə sülh şəraitində yaşamaq istəyən qaçqınların geri qayıtmasına mümkün qədər tez icazə verilməlidir (fələstinlilər). Qonşulara, evlərinə qayıtmamaq qərarına gələnlərin əmlakına görə də təzminat ödənilməlidir, itkin düşmüş və ya zərər çəkmiş hər bir şəxs üçün isə hüquq prinsiplərinə görə həmin itki və ya zərərin əvəzinin ödənilməsi zəruridir”. Məsul hökumətlər və ya səlahiyyətli orqanlar buna görə cavabdehdir.”
Qətnamənin verilməsindən yetmiş beş il keçməsinə baxmayaraq, İsrail bu qətnaməyə əməl etmək üçün heç bir addım atmayıb.
İsrail həm də BMT sülhməramlılarını qəsdən hədəfə alan yeganə ölkədir. 1996-cı ildə onun qüvvələri Livanın cənubundakı Qana kəndindəki UNIFIL sülhməramlı qüvvələrinin mövqelərinə hücum etdi və indi Cənubi Livanın işğalı zamanı müxtəlif yerlərdə onlara birbaşa və dəfələrlə hücum edir.
Bundan əlavə, İsrail Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir qurumunu terror təşkilatı kimi təsnif etmək üçün addımlar atan yeganə ölkədir. Keçən iyulda İsrail parlamenti UNRWA-nı terror təşkilatı kimi təsnif etmək məqsədi ilə bazar ertəsi qəbul etdiyi qanun layihəsini ilkin olaraq təsdiqləyib. UNRWA 1949-cu ildə Baş Assambleya tərəfindən fələstinli qaçqınlar üçün birbaşa yardım və məşğulluq proqramlarını həyata keçirmək üçün yaradılmışdır və fələstinlilər arasında təhsil səviyyəsini ərəb dünyasında ən yüksək səviyyəyə yüksəldə bilib.
İsrail hər hansı digər ölkədən daha çox onlarla beynəlxalq müqavilə və sazişləri, xüsusən də beynəlxalq humanitar hüquq və insan hüquqları ilə bağlı müqavilələri pozub. Beynəlxalq qurumlar tərəfindən verilən saysız-hesabsız qətnamələr, BMT-nin xüsusi məruzəçilərinin, İsrail və beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının işğal olunmuş ərazilərdəki vəziyyətlə bağlı hesabatları buna sübutdur.
Nəhayət, İsrail, soyqırım cinayəti törətməkdə ittiham olunaraq Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi qarşısında mühakimə olunan ilk və yeganə ölkədir.
Məhkəmə bu ittihamlara baxmağa əsas verən ağlabatan sübutlar tapdı və iki dəfə “ehtiyat tədbirləri” qəbul etdi, buna əsasən o, “İsraildən 1948-ci il Soyqırım Konvensiyasını pozan hərəkətlərin qarşısını almaq üçün bütün lazımi tədbirləri görməyi tələb etdi.
Bu yaxınlarda İsrailin Birləşmiş Millətlər Təşkilatına hörmətsizliyi görünməmiş həddə çatdı, o, heç bir əsas olmadan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi Antonio Quterreşin persona non qrata olduğunu bəyan etdi. Bu, yalnız ona görə idi ki, o, qlobal vicdanı ifadə etmək üçün yaradılmış beynəlxalq təşkilatın prezidenti kimi ən əsas vəzifələrini yerinə yetirirdi.
Keçən ilin sentyabrında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası onuncu fövqəladə xüsusi sessiyasında Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin iyul ayında verdiyi məsləhət rəyinə dair böyük səs çoxluğu ilə qətnamə qəbul etdi. Qətnamdədə deyirlirdi ki, İsrailin Fələstin ərazilərində mövcudluğunu davam etdirməsi “qanunsuzdur” ,” və onilliklər boyu davam edən işğalı “bütün ölkələr tanımamalıdır”. Qətnamədə həmçinin İsraildən beynəlxalq hüquqa əməl etməyə, hərbi qüvvələrini dərhal geri çəkməyə, bütün yeni məskunlaşma fəaliyyətlərini dayandırmağa, işğal olunmuş ərazilərdə məskunlaşan yəhudiləri evakuasiya etməyə və işğal altındakı İordan çayının qərb sahilində inşa etdiyi “ayırıcı divarın” (əslində utanc divarı) sökmək tələb olunurdu.
Bundan başqa, qətnamə İsraildən torpaq və daşınmaz əmlakı, habelə 1967-ci ildə işğalın əvvəlindən ələ keçirdiyi bütün varlıqları, o cümlədən fələstinlilərdən və Fələstin qurumlarından ələ keçirilən mədəni sərvətləri və aktivləri geri qaytarmağı tələb edir. Qətnamədə işğala görə didərgin düşmüş bütün fələstinlilərin öz doğma yurdlarına qayıtmasına icazə verilməsi və onlara İsrailin işğalı nəticəsində dəyən zərərin ödənilməsinin vacibliyi də qeyd edilib.
Bəlkə də İsrailin Birləşmiş Millətlər Təşkilatında əldə etdiyi yeganə uğur 1991-ci ildə Baş Assambleyanı sionizmi irqçilik və irqi ayrı-seçkiliyin bir forması hesab edən 1975-ci ildə qəbul edilmiş qətnaməsini ləğv etməyə inandıra bildiyi vaxt olub. Həqiqət budur ki, İsrail üçün bu uğur tamamilə fərqli şəraitdə əldə edilib və onun məqsədi İsraili Birləşmiş Millətlər Təşkilatı ilə daha yaxşı əməkdaşlığa sövq etmək olubə Lakin biz bu qətnamənin ləğvi ilə, İsrailin beynəlxalq ictimaiyyətə meydan oxumasının eskalasiyasının şahidi olduq .
Faktiki təsiri olmayan qətnamələrin qəbulu artıq qəbuledilməzdir və İsraili çəkindirmək və onu beynəlxalq legitimliyə hörmət etməyə məcbur etmək üçün qəti mövqe tutmağın vaxtı çatıb, çünki konkret tədbirlər görülməməsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının etibarını sarsıdacaq və BMT prinsiplərini təhdid edəcək.
Təəssüflər olsun ki, İsrailin son siyasətləri və mövqeləri, onun BMT-dəki nümayəndələrinin bəyanatları açıq şəkildə göstərir ki, İsrail beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyə və insan hüquqlarına hörmətlə bağlı bu beynəlxalq təşkilata hörmətsizlik etməkdə davam edir ki, bu da İsrailin beynəlxalq aləmdə nə dərəcədə müdafiə olunacağı sualını yaradır.
Dinc insanların həyatına tam məhəl qoyulmaması, Qəzzanın dağıdılması, torpaqların müsadirə edilməsi, evlərin bombalanması, kobud güc tətbiqi və yəhudi məskunlaşanların İordan çayının qərb sahilinin sakinlərini qorxutmasına şərait yaradılması, Livanda bütün kəndlərin dağıdılması artıq bir gerçəkdir.
Qəzza sakinlərini qidadan məhrum etmək, xəstəxanaların və məktəblərin bombalanması, fələstinlilərin və livanlıların dəfələrlə köçürülməsi və bu yaxınlarda fələstinlilərin canlı qalxan kimi istifadə edilməsi və sair. Bu cinayət siyahısını uzatma da olar…Bunların hamısı İsrailin törətməkdə davam etdiyi vəhşiliklərin və insanlığa qarşı cinayətlərin nümunələridir.
Şübhəsiz ki, BMT-yə üzv olan bir çox dövlət bunları görür, lakin onlara mane olan ABŞ-ın Konqresin təzyiqi ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının büdcəsinə maliyyə ayırmalarını dayandıracağı qorxusudur. Bununla belə, ABŞ dövlət və müdafiə nazirlərinin 13 oktyabr tarixli məktubunda deyilir ki, İsrail nəinki Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələrini pozur və beynəlxalq hüququn müddəalarını pozur, həm də görünür, Amerika qanunlarını pozur. ABŞ Konqresinin təsdiq etdiyi qanunları yerinə yetirmək məcburiyyətində qalacaq və İsrail 30 gün ərzində kifayət qədər humanitar yardımın Qəzzaya daxil olmasına icazə verməzsə, ona silah tədarükünü dayandıracaq.
Lakin İsrailin Baş Assambleyanın fəaliyyətində fəaliyyətini dayandırması təkcə İsraili beynəlxalq legitimliyə meydan oxuyan siyasətlərində düzəlişlər etməyə məcbur etmək üçün kifayət etməyəcək və buna görə də beynəlxalq ictimaiyyət bu məqsədə çatmaq üçün əlavə addımlar atmalıdır.
Bu tədbirlərdən ən mühümü odur ki, İsrailə silah tədarükü tamamilə dayandırılmalıdır ki, bəzi Avropa ölkələri bunu artıq həyata keçirib, bəziləri isə bunu etmək niyyətində olduqlarını bəyan ediblər.
Bu cür tədbirlər görülmədikcə, Netanyahu bölgəyə tam nəzarəti ələ keçirmək məqsədi ilə Yaxın Şərqi yenidən formalaşdırmaq planından geri çəkilməyəcək. Bu, yalnız 20-ci əsrdə hökm sürən müstəmləkəçiliyin dirçəldilməsi deməkdir, burada müstəmləkəçi dövlətlər öz iradələrini hərbi güc və texnoloji üstünlüklərin vasitəsilə tətbiq edirdilər.
İsrailin Yaxın Şərqdə sülh içində yaşaya bilməsinin yeganə yolu onun dərin tarixə və ənənələrə malik bir bölgənin bir hissəsi olduğuna inanması və regionu yenidən formalaşdırmaq kimi real olmayan və təhlükəli xəyalından əl çəkməsidir. İsrail də sülhün silah gücü ilə əldə edilə bilməyəcəyini dərk etməlidir. İsrail etiraf etməlidir ki, davamlı sülh yalnız ədalətə əsaslana bilər və İsrailin ərəb torpaqlarını işğalı davam etdiyi müddətcə ədalətə nail olmaq mümkün deyil.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının özünün əsasını qoyduğu əsaslara, xüsusən də öz Nizamnaməsinin preambulasında qeyd olunan prinsipə əməli və konkret şəkildə əməl etmək öhdəliyi götürməsinin vaxtıdır… “ədalət və ədalətə hörmət üçün şərait yaratmaq. müqavilələrdən və beynəlxalq hüququn digər mənbələrindən irəli gələn öhdəliklərə nail olmaq olar”.
Yekun olaraq qeyd edək ki, beynəlxalq hüququn və qlobal nizamın keşiyində duran BMT-nin etibarlılığı üzv dövlətlərin öz qərarlarını yerinə yetirmək öhdəliyindən asılıdır.
Məqalə Londonda Yayınlanan ƏL-Məcəllə jurnalından ArabAZ tərəfindən müəllifin razılığı ilə tərcümə edilib
