BAKI,ArabAZ
İsrailin İrana qarşı son əməliyyatı ilə birlikdə artıq bölgədə İran dövrünün sona çatdığını elan edə bilərik — bir dövlətin digər dövlətlər və xalqlar üzərində hökmranlıq dövrünün sonu. Eyni zamanda, bölgədə “Obama prinsipi” adlandırılan fəlakətli siyasətin də sonu gəldi. Barak Obama bu bölgədə Tehranın nüfuz və hakimiyyət sahibi olmasını istəmiş, bölgənin kimliyini, müttəfiq və qeyri-müttəfiq ölkələrin maraqlarını, xalq iradələrini — xüsusən də Suriya xalqını — nəzərə almamışdı.
Bu gün onun layihəsi çökdü, onun hüquq dili ilə bəzədilmiş, anlayış və liberallıq çağırışları ilə örtülmüş müstəmləkəçi və üstünlükçü baxışı da onunla birlikdə çökdü. Eləcə də “Fars imperiyası” xəyalı dağıldı.
Əslində, və İranın bölgədə dağıdıcı rolu artıq 11 sentyabr terror hücumları, ardınca ABŞ-ın Əfqanıstana hücumu, İraqın işğalı və sonrakı hadisələrlə birlikdə sona çatmışdı. Aydın görünürdü ki, İranın bölgədəki genişlənməsi bəzən Qərbin və İsrailin birgə razılığı ilə, bəzən isə onların İranın Suriyada, Livanda, İraqda və hətta Fələstində törətdiklərinə göz yumması ilə həyata keçirilirdi.
İran İraqı taladı. Diktatura dövrünün sona çatması əvəzinə, İraq İranın ekspansiya siyasətinə xidmət edən xaotik bir nüfuz məkanına çevrildi. İraq Tehran üçün bir qızıl mədəninə bənzədi. İraq xalqı ən əsas hüquqlardan, dövlət resurslarından məhrum olarkən, İran nə istəsə, nə vaxt istəsə əldə edirdi — bunu isə öz cibini dolduran, adına “siyasətçi” deyil, İranın xidmətində olan məzhəb sahibləri edirdi.
İran Suriyaya daxil oldu, Əsədlə birlikdə Suriya xalqına qarşı cinayətlərdə iştirak etdi. Livanda isə dövləti zəiflədərək Hizbullahın lehinə olan bir sistem qurdu.
İran bu missiyanı tam şəkildə yerinə yetirdi. İsrailin içdən ölkələri parçalamaqda çətinlik çəkdiyini İran bacardı. Bu gün İsrailin İslam Respublikasına qarşı əməliyyatında ən təhlükəli məqam — İsrailin əldə etdiyi kəşfiyyat və hərbi uğurlar, texnoloji üstünlük və böyük nüfuzdur. Cəmi bir neçə saata SEPAH-ın əsas hərbi rəhbərləri sıradan çıxarıldı. Bu bir neçə saat İranın hərbi qurumunun daxilində nə qədər çürümə və zəiflik olduğunu üzə çıxardı. İran illərlə ərəb ölkələrini işğal etməyə, “ərəb paytaxtlarında” nüfuz qurmağa fokuslandı, bu siyasəti dəfələrlə qürurla nümayiş etdirdi. Ancaq nə geniş xalq etirazlarını, nə də daxildəki zəifliyini dəyərləndirdi.
İran imperiyasının ilk zərbəsi Suriya qəssabı Qasım Süleymaninin öldürülməsi ilə başladı. Ardınca bir-birinin ardınca zərbələr gəldi: Bəycir əməliyyatı, Hizbullah lideri Həsən Nəsrullahın öldürülməsi, təşkilatın bölgədəki təsirinin faktiki olaraq sıradan çıxarılması, HƏMAS lideri İsmayıl Haniyyənin Tehranda qonaq olduğu vaxtda öldürülməsi, Bəşşar Əsəd rejiminin süqutu və İranın ona dəstək yolunun kəsilməsi…
Bütün bunlardan sonra Tehrana bir şans verildi – onunla nüvə proqramı ilə bağlı danışıqlar aparıldı. Ancaq Tehran bu şansı düzgün dəyərləndirmədi, zamanı anlamadı və öz layihəsinin başa çatdığını dərk etmədi. Bu layihənin sonu ya danışıqlar masasında, ya da döyüş meydanında elan ediləcəkdi.
Bu gün müharibə uzun sürsə də, qısa çəksə də nəticəsi bəllidir: Tehran zəhər kasasını içəcək. İran içəriyə – daxili siyasətə yönələcək və zamanla bu hibrid rejim sona çatacaq. Lakin son söz İran xalqına məxsusdur.
Son illərdə yeni bir “Sayks-Piko” sazişindən qorxulurdu, ancaq bu gün baş verənlər əslində silahlı milislər üçün açıq sərhədlərin bağlanması və “Sayks-Piko” sərhədlərinə qayıdışdır. Biz bu gün ehtiyatla milli dövlət anlayışına keçid mərhələsinə qədəm qoyuruq. Amma bu keçid, əgər dünya Fələstini görməzdən gəlsə, baş tutmayacaq.
Həll yolu yalnız İranın müstəmləkəçi layihəsinin və milislər dövrünün sona çatması deyil. Həll yolu Fələstin dövlətinin qurulmasıdır. Gec və ya tez, Netanyahu anlayacaq ki, irəliyə qaçmaq siyasəti sonsuza qədər davam edə bilməz. İsrail isə anlamalıdır ki, beynəlxalq hüquqa zidd, fələstinlilərin qanuni hüquqlarını pozaraq, təkcə hərbi gücə arxalanmaqla dövlət kimi var olmaq nə təhlükəsizliyi, nə də sabitliyi təmin edə bilər. Çünki güc artıqca, savaşlar bitəndə bu güc sahibinin öz üzərinə qayıdır – əgər bu güc qanun və ədalətlə tənzimlənmirsə.
