BAKI, Arab.AZ. AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Liviya Ordusunun Komandanı Marşal Xəlifə Haftərin Parisə səfəri və Fransanın Prezidenti Emmanuel Makron tərəfindən qəbul edilməsi, Fransanın Şimali Afrika və xüsusən də Liviyaya qarşı siyasətində mühüm bir inkişaf kimi qiymətləndirilir.
Bu barədə Arab.AZ AzerVoice-ə istinadən xəbər verir.
Analitiklər Haftərin Parisə səfərini Fransanın Aralıq dənizi sahilində mühüm strateji keçid nöqtəsi olan Şərqi Liviyada varlığını gücləndirmək istəyi kimi qiymətləndirirlər. Bununla belə, bölgədə Rusiyanın nüfuzunun artması Fransanın bu cəhdini çətinləşdirə bilər. Xüsusilə də bu səfər, Haftərin Rusiyaya Tobruk şəhərində hərbi baza vermək niyyətində olduğuna dair xəbərlərlə üst-üstə düşür. Belə ki, Haftərin bir neçə gün əvvəl Belarusla bazanın yenidən qurulması haqqında müqavilə imzaladığı bildirilir.
İngilis dilli “Liviya Today 24” platforması və digər Liviya media mənbələri məlumat veriblər ki, Haftərin Belarus səfərinin əsas və açıqlanmayan səbəbi, rus rəsmiləri, o cümlədən yüksək səviyyəli hərbi liderlərlə qapalı görüşlər keçirmək olub. Haftərin birbaşa Moskvaya getməməsinin səbəbi isə ABŞ-ın yeni administrasiyasını qıcıqlandırmamaq və Rusiyanın Şərqi Liviyada nüfuzunu artırmasına mane olmaq tələblərinə riayət etməkdir.
Analitiklər hesab edirlər ki, Fransa Şərqi Liviyanı və Haftərin nəzarətində olan Sirt şəhərini özünün təhlükəsizlik və iqtisadi maraqlarını qorumaq üçün mühüm giriş nöqtəsi hesab edir. Bu bölgə qeyri-qanuni miqrasiya axınları, terror təhlükəsi və Səhra-Sahil regionundakı digər təhlükəsizlik çağırışları baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
Fransanın Liviyada qalması, həmçinin onun Türkiyə və Rusiyanın artan təsirinə qarşı balans yaratmasına imkan verir. Bununla yanaşı, Haftərlə tərəfdaşlıq sayəsində Paris strateji limanlara çıxış əldə edə və bu da Avropaya enerji tədarükünün təminatında mühüm rol oynaya bilər. Xüsusilə də, qlobal enerji böhranı fonunda bu məsələ daha da aktuallaşıb. Fransa Rusiyanın xüsusilə Liviyanın şərqi və cənubunda artan nüfuzundan narahatdır.
Fransa əvvəldən Haftəri dəstəkləyib və Bengazi və Dernənin Əl-Qaidə və İŞİD-ə bağlı qruplardan təmizlənməsi zamanı ona hərbi mütəxəssislərlə kömək edib. Bu, Rusiyanın və “Vaqner” qrupunun Tripoli müharibəsinə müdaxiləsindən əvvəl baş verib. Çərşənbə günü Prezident Makron Haftəri qəbul edib. Gözlənilməz olan bu görüş Paris tərəfindən əvvəlcədən elan olunmamışdı.
Haftər və Makron arasında keçirilən görüşdə Liviyada siyasi prosesin inkişafı və BMT missiyasının səylərinin dəstəklənməsi məsələləri müzakirə olunub. Liviyalı komandanın hərbi qərargahının yaydığı bəyanatda bildirilir ki, Makron Haftərin Liviyadakı siyasi prosesdə “əsas rol” oynadığını vurğulayıb.
Fransa Liviyanın cənubundakı Əl-Uveyq hərbi bazasını geri qaytarmağa çalışır. Paris, artan Rusiya təsiri səbəbilə Çad, Mali və Niger kimi qonşu ölkələrdə mövqelərini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir. Haftərlə görüş zamanı bu məsələ də müzakirə olunub.
Təxminən iki il əvvəl, sentyabr 2022-ci ildə, yerli media Əl-Uveyq bazasına bir qrup fransız hərbçisinin gəldiyini və onun yenidən fəaliyyəti üçün yoxlanıldığını bildirmişdi. Lakin ya bu proses baş tutmayıb, ya da qısa müddət ərzində dayandırılıb, əsasən Rusiyanın bölgədəki təsiri səbəbilə.
Əl-Uveyq bazası Çad sərhədinə yaxın cənubi Liviyada yerləşir və Liviyanın səhrasında strateji hava bazası kimi tanınır. Liviyalı mənbələr iddia edirlər ki, Makron Haftərdən son vaxtlar Liviyanın cənubunda Qatrun şəhərində həbs olunan müxalif nigeriyalı lider Mahmud Salahın Niger hökumətinə təhvil verilməməsini istəyib.
Salah, 2023-cü ilin yayında Nigerdə baş verən hərbi çevrilişdən sonra yaradılan Milli Azadlıq Cəbhəsinə rəhbərlik edir. Bu təşkilat devrilmiş prezident Məhəmməd Bazumin azad edilməsi üçün mübarizə aparır. Liviyanın cənubunda tuba və tuareg tayfaları Niger, Çad və Sudan kimi silahlı münaqişələr və iqtisadi böhranlar yaşayan qonşu ölkələrdə geniş yayılıb.
Müşahidəçilər cənubi Liviyada silahlı afrikalı qruplara aid “gizli hücrələrin” olması ilə bağlı narahatlıqlarını bildirirlər. Çünki bu bölgə neft, yeraltı su ehtiyatları və mədən sərvətləri ilə zəngin olsa da, təhlükəsizlik problemləri bütün ölkəyə və bölgəyə təsir edir. Liviya Səhra və Sahel zonasında fəaliyyət göstərən silahlı qruplar üçün mühüm mərkəzə çevrilib.
Liviyanın cənubu, xüsusilə də insan məskunlaşmasının az olduğu yerlər, uzun illərdir Əl-Qaidə və İŞİD kimi terror qruplaşmalarının yuvasına çevrilib. Eyni zamanda, silah və narkotik ticarəti ilə məşğul olan cinayətkar qruplar bu xaotik vəziyyətdən istifadə edərək maliyyə qazancı əldə edirlər.
