QÜDS,ArabAZ
Fələstin Azadlıq Təşkilatının lideri və Fələstin Milli Administrasiyasının ilk prezidenti Yasir Ərəfat ölümündən sonra da Fələstin tarixinin ən mübahisəli simalarından biri olaraq qalır. Fələstinin müstəqillik mübarizəsinin simvoluna çevrilən Ərafat, ömrünü Fələstinin muxtariyyəti uğrunda İsrailə qarşı mübarizədə keçirmiş və zamanında iz qoymuş bir lider kimi Yaxın Şərq tarixinə adənı yaza bilib.
İstanbul Polis Akademiyasının məzunu olan fələstinli gənc Abdurrauf geri qayıdaraq Qəzzada olan bütün var-dövlətini satıb bizneslə məşğul olmaq qərarına gəlir.
Qüdsün hörmətli ailələrindən olan həyat yoldaşı Zahva Abu Saud ilə 17 yaşında evlənən Abdurauf, ticarət fikrinə tamamilə qapıldıqdan sonra beş uşağı ilə Qahirəyə yollanır. Qahirədə çox təvazökar həyat sürən ailəyə altıncı övladının müjdəsi verilir. Təqvim 24 avqust 1929-cu ili göstərəndə ata heç gözləmədiyi xəbər alacaqdı. Doğulmasına cəmi iki ay qalmış altıncı övladı Qahirənin tozlu havasında nəfəs alaraq yeddi aylıq vaxtından əvvəl doğulmuş körpə kimi dünyaya gəldi.
Erkən doğulmasına baxmayaraq çox sağlam olan körpəyə Məhəmməd Əbdürrəhman adı verilsə də, bütün dünya onu ulu babasının adı olan “Ərafat” kimi tanıyacaqdı.
Balaca Ərəfat dörd yaşına çatanda ailəsi onun ölüm xəbəri ilə sarsıldı. Ana Zəhva 1933-cü ildə ailənin sonuncu üzvü Fəthini dünyaya gətirdikdən 4 ay sonra xəstələnir və vəfat edir. Ərəfat erkən uşaqlığını Qüdsün tarixi küçələrində, məscidin həyətində və Qərb divarının ətəyində oyunlar oynayaraq keçirib.
Ərəfat Qüdsdə yaşamağa başlayandan üç il sonra ərəb üsyanı başladı və bu qiyam tarixə “1936-39-cu il ərəb üsyanları” və ya “Böyük üsyan” kimi düşəcək . İngilis mandatına qarşı bu üsyanlarda yüzlərlə ingilis və yəhudi həlak oldu,ərəblərin tikiləri isə minlərlə idi.
Gənc yaşlarında üsyanın şahidi olan Ərafat hadisələrin şiddətlənməsindən sonra kiçik qardaşı Fəthi ilə doğulduğu ölkə Qahirəyə getdi.
Ərəafat qardaşları arasında ən çox Fəthini və bacısı İnamı sevirdi. Bacısı İnamı anası kimi sevən Ərəfat illər sonra FATH-dəki dostları ilə birlikdə ona “Möminlərin anası” ləqəbini verəcəkdi .
Ərəfat ikinci dünya müharibəsi zamanı . daha doğrusu 1939-cü ildə ilk dəfə silahlar və xəritə ilə tanış oldu. Ərəfatın hərbi xidmətə marağının ən bariz nümunəsi Mişmiş (ərik) adlı sevimli pişiyi öldüyü zaman ona təşkil etdiyi “hərbi dəfn” mərasimi idi.
Ərəfatın saf və təmiz hisslərlə başlayan ilk platonik eşq macərası da bu dövrdə baş verəcəkdi. Evlərinin düz yanında yaşayan məktəb yoldaşı Nadia Ərəfatı heyran etməyi bacarıb. Həftədə bir dəfə, bəlkə də həftədə iki dəfə Nadia ilə məktəbdə söhbət etmək fürsəti tapan Ərəfat heç vaxt Nadiaya sevfi etirafı edə bilmədi. Orta məktəbi bitirməsi və Ərəfatın siyasətə marağı ilə bu platonik sevgi kitabı bir daha açılmayacaq şəkildə bağlanacaqdı.
1948-ci ilə qədər Ərəfat indi universitet tələbəsi idi. Qahirədə Fuad I Universitetində (sonradan Qahirə Universiteti adlandırıldı ) inşaat mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil alıdı. Hələ birinci kursda olan Ərafat Fələstində baş verənləri çox yaxından izləyirdi. Elə həmin illərdə Tel-Əvivdəki Yəhudi Milli Şurası rəsmən İsrail Dövlətini elan etdi və fələstinlilərə qarşı planlı və sistemli etnik təmizləməyə başladı. Ərəfatın əsl mübarizəyə başlaması Əbdülqadir əl-Hüseyni tərəfindən qurulan Müqəddəs Cihad Ordusunun düşərgələrində hərbi təlim keçən dostu Həmid Əbu Sitta vasitəsilə olub . Ərəfat Həmidin çağırışına müsbət cavab verib və Müsəlman Qardaşlar təşkilatının üzvü olan bir zabitlə qeyri-qanuni yollarla Qəzzaya silah göndərib . Bir müddət “Müsəlman Qardaşlar”ın nizamsız qüvvələrinin tərkibində fəaliyyətini davam etdirən Ərafat daha sonra Müqəddəs Cihad Ordusuna qatılaraq kəşfiyyatçı olub . Bu dövrdə şahidi olduğu hadisələr Ərəfatı tamamilə dəyişdi. Çünki İsrailə qarşı uğursuz əməliyyatlar aparıldı və İsrailə müharibə elan edən Ərəb Liqası məğlub oldu.
Qahirəyə qayıdan Ərəfat universitet daxilində siyasi fəaliyyətini genişləndirməyə başladı. O , eyni zamanda Misir Tələbələr Birliyinin və Fələstin Tələbələr Birliyinin üzvü oldu. Hər iki birliyə üzv olmaq sıradan bir hadisə deyildi. Misirdə artan ingilsi nüfuzuna qarşı Ərəfat, Müsəlman Qardaşları sıralarında könüllü döyüşməyə başladı.
1952-ci ildə həm Ərəfatın ailəsinə, həm də ərəb dünyasına təsir edəcək bir hadisə baş verəcəkdi. Misirdə Camal Əbdül Nasirin başçılıq etdiyi bir qrup əsgər “Azad Zabitlər Hərəkatı” adı altında təşkilatlanaraq Kral Fərruxu devirdi.
Ərəfatla yeni Misir hökuməti ilə arasında olan yaxşı münasibətlər 1954-cü ildə pozulacaqdı. Nasirlə İxvan ( Müsəlman Qardaşlar) arasında artan gərginlik pik həddə çatmışdı. Həmin ilin oktyabrında İsgəndəriyyədə çıxış edərkən Nasirə sui-qəsd cəhdi Müsəlman Qardaşlarına qarşı kütləvi həbslər dalğasına səbəb oldu. Ərəfat da Nasirin qəzəbindən payını aldı və bu müddətdə ilk həbsini yaşadı. Cəmi iki aylıq həbsdən sonra yenidən azadlığa çıxan Ərəfat Nasirə düşmənçilik etmək əvəzinə dil tapmaq istəyirdi. Çünki Nasirin ərəb millətçiliyini qəbul etməsi həm də İsrailə qarşı mübariz mövqe demək idi. Bu o demək idi ki, Nasir Fələstinli yarıhərbi qrupları dəstəkləyir. Qəzza zolağına nəzarət edən Misir bu qruplar vasitəsilə İsrailə qarşı hücumlarını davam etdirirdi.
1956-cı ilin avqustunda Ərəfat Əbu İyad və Züheyr əl-Aləminin müşayiəti ilə xaricə ilk səfərinə çıxdı . Onlar Beynəlxalq Tələbə Konqresində iştirak etmək üçün Praqada idilər. Məhz bu görüş zamanı o, sonradan onun ticarət nişanına çevriləcək keffiyesindən ilk dəfə istifadə etdi.
Ərəfatın istifadə etdiyi keffiyə iştirakçıların gözündə yerli paltar kimi görünsə də, vəziyyət tamam başqa idi. Keffiyeh 1936-1939-cu illərdə Britaniya mandatına qarşı üsyan edən fələstinli döyüşçülərin simvolu olmuşdu. Konfrans zamanı Ərəfatın başına keffiyə qoymasının səbəbi də məhz bu idi.
Ərəfat və onun yaxın dostlarının daim Nasirin nəzarəti altında olması bezdirici hal almışdı. Çünki onların Qahirədəki fəaliyyətləri müəyyən dərəcədə siyasi gündəm yaratmışdı. Yeni qərargah axtaran komanda əvvəlcə Səudiyyə Ərəbistanına üz tutub. 1957-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanına edilən viza müraciəti uzun bürokratik prosedurlara görə Ərafat tərəfindən ləğv edildi. Əksər ərəb ölkələrinin gözündə təhlükəli radikallar kimi görünən Ərəfat və onun dostları üçün yeganə seçim Küveyt idi. Çox keçmədən Ərafat Küveytin İctimai İşlər Nazirliyində mühəndis işləməyə razılıq aldı. Həyatını başqa bir mərhələyə aparacaq ölkə Küveytə köçdükdən qısa müddət sonra dostu Əbu İyad üçün müəllimlik işi tapdı və ona viza almağa kömək etdi. Qəzzada tanış olduğu başqa bir dostu Əbu Cihada da müəllimlik işi tapan Ərafat, indi onunla quracağı təşkilatın rəhbərliyində ən yüksək adlara sahib idi.
Ərəfat Küveytə köçdükdən sonra maddi vəziyyətini xeyli yaxşılaşdıra bildi. O, iş yerindən boş vaxtlarından səmərəli istifadə edərək, podratçı şirkətlə əməkdaşlıq edərək qeyri-rəsmi olaraq minlərlə dollar qazanmağa başlayıb.
Siyasətə doğru yürüşünü sürətləndirən Ərafat 10 oktyabr 1959-cu ildə mənzildə az sayda fələstinlinin müşayiəti ilə FATH-i qurdu . Lakin qurumun adının verilməsində problem yaranıb. Təşkilatın ərəb dilində “Hərəkət Təhrir əl-Fələstin” adlı abbreviaturası ölüm mənasını verən “ha-te-fe” hərflərindən ibarət idi .
Vəziyyətə müdaxilə edən Ərafat inqilabın insanları ölüm əvəzinə qələbəyə apardığını bildirdikdən sonra hərfləri tərsinə çevirməyi təklif etdi. Təklifin qəbulu ilə qurulan təşkilat FƏTƏH ( FE-TE-HA) olaraq xatırlanacaqdı.
İllər keçdi, təşkilat 1964-cü ilin son günü olan 31 dekabrda fırtına mənasını verən “əl-Asıfe” başlıqlı bəyannaməni dərc edərək İsrailə qarşı ilk hərbi əməliyyatını təşkil etdiyini açıqladı .
Ərəfat Fələstin Azadlıq Təşkilatı üçün siyasi müttəfiqlər axtarsa da, İordaniyada işlər yaxşı getmirdi. Çoxlu silahlı təşkilatları çətiri altına toplayan Fələstin Təşkilatları İordaniya daxilində kiçik bir Fələstin dövlətinə bənzəyirdi. Bu dövlətin rəhbəri təbii ki, Ərəfat idi. “Cadugər qazanına” çevrilən İordaniyada 1968-ci ilin ortaları ilə 1969-cu ilin sonu arasında Fələstin silahlı qrupları ilə İordaniya silahlı qüvvələri arasında beş yüzə yaxın toqquşma baş verdi .
Yerli məhkəmələrini quran, iordaniyalıları işə götürən və hərbi geyimdə şəhəri gəzən fələstinlilər Kral Hüseyni çox narahat edirdilər. Kral Hüseyn vəziyyəti düzəltmək üçün FATH-dan bəzi tələblər etdi, lakin rədd cavabı aldı. Ərəfatın Moskvada olmasından istifadə etmək istəyən kral Hüseyn on bir maddəlik fərman verməklə Fələstin Azadlıq Təşkilatının fəaliyyət sahəsini məhdudlaşdırdı və bunla da Əmman küçələrində qanlı toqquşmalar baş verdi.
1971-ci ilə qədər İordaniyalılarla Fələstinlilər arasında yaşanan bu münaqişələr tarix kitablarına Qara Sentyabr kimi daxil ediləcəkdi .
Lakin 1974-cü ilin oktyabrında Rabatda keçirilən Ərəb Sammitində Fələstin Azadlıq Təşkilatı Fələstin xalqının yeganə “qanuni” nümayəndəsi kimi tanınacaqdı. Bu qərar Ərəfatın indiyə qədər əldə etdiyi ən böyük nailiyyətlərdən biri idi. Çünki təxminən bir ay sonra Ərəfata BMT-dən dəvət məktubu gəldi.
Baş Assambleyadan qayıtdıqdan sonra Ərəfat Beyruta qayıtdı. O zaman fələstinlilər Livan əhalisinin təxminən 35%-ni təşkil edirdi. İordaniyadakı məğlubiyyətdən sonra Livan Ərəfatın yenidən toparlanması üçün mükəmməl yer idi. Çünki qaçqın düşərgələrində on minlərlə qaçqın olması əhəmiyyətli sayda fələstinli hərbçi demək idi. Livanda siyasi və hərbi vəzifələrdə olan xristianlar güc balansını pozmaqdan qorxurdular. 1975-ci ilə qədər xristian milis qüvvələrinin liderləri ölkədə Fələstinin mövcudluğunu dayandırmaq məqsədi ilə MKİ və İsraillə əlaqə saxladılar. Martın 13-də hərəkətə keçən milis fələstinliləri daşıyan avtobusa basqın edərək 28 nəfəri vəhşicəsinə qətlə yetirdi.Livandakı xaotik mühitdən yararlanmaq istəyən İsrail tezliklə Fələstin Azadlıq Təşkilatına qarşı intensiv hücumlara başladı. Ərəfat İsrailin hücumlarına cavab versə belə, nəticə çox dəyişməyəcək. Şiddətli döyüşdən sonra Beyrutu tərk etməli olan Ərəfat Yunanıstana doğru yollanıb. Onun Yunanıstanı seçməsinin səbəbi şübhəsiz ki, ərəb ölkələrinə qarşı qəzəbi olub. Yunanıstana gəldikdən ertəsi gün Ərəfat yerində otura bilmədi və onun yeni dayanacağı Tunis oldu .
Livan, İordaniya və Suriyadakı sərgüzəştlərindən sonra Tunis İsraildən uzaq olduğu üçün Ərəfat üçün kifayət qədər sığınacaqlı bir ölkə idi. Ərafat Tunisdə məskunlaşdıqdan qısa müddət sonra Fələstin Azadlıq Təşkilatının hərbi gücünü yenidən strukturlaşdırdı. Onun fikrincə, silahlı qüvvədən imtina edən cəmiyyət yox olmağa məhkum idi.
Şimali Afrikanın cənubunda, İraqda və Yəməndə Fələstin Azadlıq Təşkilatı üzvləri İsrailin bombardmanlarından qorxmadan təlimlərini davam etdiriblər. Bu müddət ərzində Ərəfat İsrailə qarşı əməliyyatları idarə etməyə davam etdi və ara-sıra ölümlə üz-üzə qaldı. Üç israillinin öldürülməsindən sonra səkkiz F-16 təyyarəsini havaya buraxan İsrail Fələstin Azadlıq Təşkilatının Tunis ofisini hədəfə alıb.
1987-ci il dekabrın 9-da Qəzza zolağında baş verən hadisə 6 il davam edəcək üsyana səbəb olacaqdı . İsrailli yük maşını sürücüsü 4 fələstinli işçini əzərək öldürüb, 7 nəfəri yaralayıb. Cəbəliyyə qaçqın düşərgəsində İsrail əsgərlərinə daş atan uşaqların arxasınca qaçan bir israillinin öldürülməsi , daha sonra Qəzzada daha bir israillinin bıçaqlanması və İsrailin bu hadisələrə cavab verməsi ilə Fələstin ərazilərində vətəndaş itaətsizliyi başladı. Ərəfat intifadanın başladığı hər məhəllədə əl kitabları paylayaraq uzunmüddətli üsyan təşkil etməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu.Lakin o mühüm qərar qəbul edərək intifada zamanı silahdan istifadəni qadağan etdi. Çünki, İsrailin silahdan istifadə nəticəsində qırğın törədəcəyindən qorxurdu. Fələstinlilər tez-tez İsrail əsgərlərinə daşla hücum edirdilər.
İntifadanın hərbi lideri Ərəfatın dostu Fələstin Azadlıq Təşkilatının yüksək səviyyəli lideri Əbu Cihad idi. Hadisələri Tunisdən idarə edərkən basqına məruz qalan Əbu Cihad 4 nəfərlik sui-qəsd qrupu tərəfindən həyat yoldaşı və qızının gözü qarşısında öldürüləcəkdi. Əbu Cihadın bədənindən yüzdən çox güllə çıxarılıb . Sui-qəsddən sonra Ərafat yaxın dostunun bütün vəzifələrini öz üzərinə götürərək intifadanın yeni lideri oldu.
İntifadanın uzun müddət davam edəcəyini anlayan ABŞ və İsrailin qarşısında duran müzakirəçi təbii olaraq Ərəfat idi. Hər iki tərəfin güzəştə getməməsi razılaşmanın əldə olunmasına mane oldu.Fələstin mərkəzi hökuməti tarixi bir qərar qəbul edərək paytaxtı Qüds olan müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasını elan etdi.
Bundan sonra Ərəfat BMT-nin Nyu-Yorkda keçiriləcək iclasını gözləməyə başlayıb. Görüş günü yaxınlaşdıqca gözlənilməz bir şey baş verəcəkdi. Ərəfatın ABŞ-a viza müraciəti rədd edilib. Misir və İordaniya vəziyyətə müdaxilə edərək görüşün Nyu-Yorkdan Cenevrəyə keçirilməsini istəyib. 121 ölkə bu tələbi qəbul edərkən, əleyhinə səs verən iki ölkə ABŞ və İsrail olub.
Nəhayət, Cenevrədə BMT-nin iclasının keçirilmə vaxtı gəldi. Bu görüşdə Ərəfat ABŞ-ın ondan gözlədiyi sehrli sözləri zəif səslə söyləyəcəkdi. Çıxışına “xatirlərinizi təzələmək üçün təkrar edirəm…” sözləri ilə başlayan Ərafat danışıqların əsasını təşkil edən 242 saylı Qərarı qəbul etdiyini xatırladaraq, İsrailin monoton bir şəkildə mövcud olma haqqını təsdiqlədi .
Çıxışdan sonra bir amerikalı jurnalist soruşdu: “Qərarın qəbulu qeyd-şərtsiz qəbuldurmu?” Ərəfat qəzəbləndi və dedi: “Əlbəttə. Bu kifayətdir! Daha nə istəyirsən? Striptiz?” –dedi.
1990-cı ilin yayında Ərəfatın şəxsi həyatında mühüm hadisə baş verəcəkdi. 61 yaşlı lider 27 yaşlı gənc və gözəl köməkçisinə aşiq oldu. Süha müsəlman olduqdan sonra cütlük Tunisdəki villalarında keçirilən gizli nikah mərasimi ilə evlənib.
Elə həmin illərdə Körfəzdə yeni böhran baş verdi. Səddam Hüseyn Küveyti işğal etdi və ərazisini rəsmən ilhaq etdi. İşğalın ilk həftəsində Bağdadda Səddamla görüşən Ərafat böhranı həll etmək istəyirdi. O, işğalı dəstəkləməsə də, Səddamı açıq şəkildə qınamadı. Körfəz böhranında Səddamın tərəfində olan Ərəfatın vasitəçilik fəaliyyəti uğurlu alınmadı.
7 aprel 1992-ci ildə Ərəfat yenidən ölümlə üz-üzə gəldi. Lakin bu dəfə buna səbəb İsrail deyil, təyyarə olub. Sudanda Ömər əl-Bəşirlə görüşdükdən sonra Tunisə gedən Ərəfat və onu müşayiət edən şəxslər Liviya üzərində güclü qum fırtınasına tutulub. Təyyarənin radar ekranından itməsi və radio əlaqəsinin kəsilməsi xəbər agentliklərinin “Ərafat Liviya səhrasında yoxa çıxıb” deməsi ilə gündəmə bomba kimi düşüb. kimi əks olundu. Məcburi eniş etmək qərarına gələn pilotlar bütün bacarıqlarını nümayiş etdirərək təyyarəni ən az zərərlə endirməyə çalışıblar. Bu eniş nəticəsində iki pilot və təyyarə texniki həyatını itirib, Ərəfat və ətrafı isə yaralı halda xilas olub. Səhər yardımın gəlməsini gözləyən komanda gecəni tonqal yandırmaqla keçirib.
Vaxt keçdikcə Ərəfat və İsrailin Xarici İşlər prezidenti Peres Oslo danışıqlarına maraq göstərdilər. Uzun müddət davam edən danışıqların nəticəsi olaraq Ərafat 1993-cü ilin iyununda protokolu bir kənara qoyaraq İsrail prezidenti Yitzhak Rabinə gizli məktub göndərdi. Avqustda əldə edilmiş razılaşmanın imzalanma mərasimi sentyabrda Ağ Evin qazonunda ictimaiyyət qarşısında keçirilib. Razılaşma nəticəsində Fələstinin nəzarətində olan İordan çayının qərb sahili və Qəzzaya özünüidarəetmə hüququ verildi və Fələstin Muxtariyyətinin mövcudluğu rəsmən tanındı. Müqavilə imzalanmadan cəmi bir həftə əvvəl bu məxfi danışıqlardan xəbər tutan ABŞ-ın baş katibi Uorren Kristofer “Kəşfiyyat xidmətlərimiz yaxşıdır, amma mükəmməl deyil” deyib. Vaşinqtonda izdiham qarşısında əl sıxan iki lider daha sonra Nobel Sülh Mükafatına layiq görüləcəkdi.
1995-ci ilin yazı-yay aylarında “Oslo-2 ” sazişi çərçivəsində danışıqlar davam edirdi . Sentyabrın 28-də Fələstin Dövlətinin üç bölgəyə bölünməsi haqqında saziş imzalandı. Müvafiq olaraq, Qəzza zolağı da daxil olmaqla Fələstin ərazisinin 18%-ni təşkil edən və əhalinin əksəriyyətini ehtiva edən A ərazisi tamamilə Fələstinin nəzarəti altında idi. B zonası, 22% -i də Fələstin administrasiyası tərəfindən idarə olunur, lakin İsrail Təhlükəsizlik Qüvvələrinin nəzarəti altındadır. Qalan 60% isə həm inzibati, həm də təhlükəsizlik baxımından tamamilə İsrailin nəzarəti altında idi.
Razılaşmadan təxminən bir ay sonra İsrail prezidenti Rabinin öldürülməsi dünyanı sarsıdacaq. Yiqal Amir adlı radikal dindar yəhudi universitet tələbəsi ravvin fətvası əsasında “yəhudi xalqının xaini” kimi qələmə verilən Rabini üç güllə ilə öldürüb. Ərəfatın dəfn mərasimində iştirak etmək istəyi İsrail hakimiyyəti tərəfindən “təhlükəsizlik səbəbindən” rədd edilib. Dəfn mərasimindən yeddi gün sonra o, şəxsən başsağlığı vermək üçün Təl-Əvivə getdi. Bu münasibətlə ilk dəfə İsrail torpağına ayaq basan Ərəfat Rabinin uşaqlarını qucaqlayaraq dostunu itirdiyini səmimiyyətlə bəyan edib.
1996-cı il yanvarın 20-də keçirilən seçkilərdə ictimaiyyətin iştirakı 80 faiz təşkil etmişdir. Seçki böyük səs çoxluğu ilə Ərəfatın xeyrinə başa çatıb. O, səslərin 88 faizini, Oslo razılaşmasına qəti şəkildə qarşı çıxan rəqibi Semiha Halil isə 8 faiz aşağı səs toplayıb. Digər tərəfdən, parlamentdəki 88 yerdən 65-i FAHT və onun tərəfdarlarına, qalan 23 yer isə solçu və islamçı təşkilatlara məxsus olub.
Ehud Barakın 1999-cu ildə İsraildə keçirilən seçkilərdə qələbəsi sülh tərəfdarı olan Ərafat üçün bir ümid işığı oldu. Çünki Barak Rabinin partiyasına mənsub idi və onun siyasətinə yenidən baxa bilərdi. Lakin gözlənilən baş vermədi. İsraillilər razılaşmalarda özlərinə qarşı olan maddələri yerinə yetirməməkdə israr edirdilər.
Təxminən iki il sonra İsraildə yeni seçkilərdə Ariel Şaron prezident seçildi. Şaron fələstinlilərə yaxşı tanış idi. Çünki o, yüzə yaxın mühafizəçinin müşayiəti ilə Hərəmi-şərifə daxil olaraq böyük bir təxribat etdi. Bu təxribat nəticəsində başlayan iğtişaşda onlarla fələstinli ölüb, yüzlərlə insan yaralanıb.
Seçildiyi ilk həftələrdə Ərəfata qarşı mötədil münasibət bəsləyən Şaron müxtəlif yollarla sülhü vurğuladı. Ancaq bu vəziyyət uzun sürməyəcəkdi. Şaronun fikrincə, İsrailin gələcəyi Ərəfatın siyasi səhnədən yoxa çıxmasından asılı idi.
Şaron Ərəfatla bağlı son addımı atdı. O, Ərəfatı Ramallahdakı ofisində mühasirəyə alaraq faktiki olaraq zərərsizləşdirə bildi. Döyüşdüyü torpaqlardan ayrılan Ərafatın yeni dayanacağı Fransa olub. 2004-cü il noyabrın 11-də Parisdə dünyasını dəyişən Ərəfatın ölüm səbəbi açıqlanmayıb. Lakin zəhərlənmə iddiaları səslənəndən sonra onun məzarı ilə bağlı araşdırmalara başlanılıb. Araşdırma aparan qrup məzardan götürülmüş nümunələrdə normadan 18 dəfə çox polonium aşkar edib.Hazırlanan hesabata görə, ölüm nisbəti 83% bu radioaktiv maddə ilə bağlı olub.
Onun Qüdsdə dəfn edilməsi vəsiyyəti İsrail hakimiyyəti tərəfindən rədd edilib. Bunun üzərinə onun cansız bədəni Ramallaha gətirilib. Burada dəfn edilən Ərəfat ertəsi gün İslam qaydalarına görə dəfn edilmədiyi məlum olanda noyabrın 13-də yenidən dəfn edilib.
Azərbaycan oxucusuna Fələstin lideri Yasir Ərəfatla məlumatları çatdırdıq. Qeyd edək ki, Yasir Ərəfat Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev ilə də görüşüb.
“Azərbaycan” qəzetinin, 10 dekabr 1997-ci il syında bu görüş öz əksini tapıb.
Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Fələstin rəhbəri Yasir Ərəfat ilə görüşdəki söhbətdən – Tehran, 8 dekabr 1997-ci il
Yasir Ərəfat: Hörmətli cənab Heydər Əliyev! Sizinlə köhnə dost kimi mehribanlıqla görüşməkdən hədsiz məmnunluq duyuram. Cənab Prezident, Siz həmişə mənim qəlbimdəsiniz. Problemlərimizə göstərdiyiniz diqqəti biz heç vaxt unutmarıq.
Heydər Əliyev: Hörmətli Fələstin rəhbəri cənab Ərəfat, mən də Sizinlə görüşdən məmnun qaldığımı bildirirəm. Keçmiş Sovetlər İttifaqının rəhbərlərindən biri olarkən də, indi Azərbaycanın prezidenti kimi də mənim bu barədə mövqeyim daimidir. Mən xatırlayıram ki, 16-17 il bundan əvvəl İranda vəziyyət ağır idi. Oraya təyyarə ilə getmək mümkün deyildi. Siz Azərbaycana gəldiniz. Biz İrandakı vəziyyət haqqında xeyli söhbət etdik. Mən sizi Bakıdan avtomobillə İrana yola saldım. O vaxt siz İran ilə İraqı barışdırmaq istəyirdiniz. Mən 1984-cü ildə Moskvada işləyirdim. Siyasi Büronun üzvü idim. O zaman fələstinliləri Livandan çıxartdılar. Siz Misirə getdiniz, mən Dəməşqə gəldim, prezident Hafiz Əsədlə saatlarla danışıq apardım ki, Yasir Ərəfatla Hafiz Əsəd mütləq barışmalıdırlar.
Yasir Ərəfat: Bildirirəm ki, həmin günləri mən çox yaxşı xatırlayıram və cənab prezident, göstərdiyiniz diqqətə görə Sizə minnətdarlıq edirəm.
Heydər Əliyev: Nəzərə çarpdırıram ki, Azərbaycan Fələstinin dostudur. Müstəqil Azərbaycan Respublikası Fələstin xalqının qəhrəmanlıq mübarizəsini həmişə dəstəkləmiş və bundan sonra da dəstəkləyəcəkdir.
Yasir Ərəfat: Vurğulayıram ki, biz Azərbaycanın dəstəyini həmişə hiss etmişik. Biz bununla fəxr edirik və bundan qüvvət, güc alırıq.
Biz azərbaycanlılarla fələstinlilərin tarixi dostluq əlaqələrinin böyük əhəmiyyətini qeyd etməklə yanaşı, bu münasibətlərin daha da yaxşılaşdırılmasının vacib olduğunu vurğulayırıq.
Əminik ki, İslam Konfransı Təşkilatının VIII zirvə görüşü Müsəlman Dünyası Birliyinin daha da möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynayacaqdır.
