BAKI, Arab.AZ
BƏƏ Prezidenti Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyan ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio ilə telefon danışığında “bölgədə hamı üçün təhlükəsizlik və sabitliyi təmin edən ədalətli və hərtərəfli sülhün əldə olunmasının vacibliyini” vurğulayıb. BƏƏ fələstinlilərin məcburi köçürülməsinə və onların fundamental hüquqlarının inkar edilməsinə qəti şəkildə qarşıdır.
Bu barədə Arab.AZ AzerVoice-ə istinadən xəbər verir.
Müşahidəçilərin fikrincə, Şeyx Məhəmməd bin Zayedin bu mövqeyi, BƏƏ-nin Misir prezidenti Əbdülfəttah Sisi-yə ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə fələstinlilərin köçürülməsi məsələsində yaşanan gərginlikdə kritik anda verdiyi dəstəyin bir hissəsidir. Bu arada diqqət Səudiyyə Ərəbistanına yönəlib, çünki onun Misirə təzyiqləri azaltmaq üçün hansı addımları ata biləcəyi maraq doğurur. Misirin mövqeyi isə daha geniş bir ərəb baxışını əks etdirir və məcburi köçürülmənin təkcə Misir və ya İordaniya üçün deyil, bütövlükdə region üçün təhlükə yaratdığını vurğulayır.
BƏƏ-nin Vaşinqtondakı səfiri Yusif Maniə əl-Otaybanın verdiyi açıqlamalar bu BƏƏ mövqeyini əks etdirdi. O, ABŞ-ın Qəzza məsələsində “çətin” bir yanaşma sərgilədiyini bildirdi.
BƏƏ və ABŞ-ın Qəzza mövzusunda ortaq zəmin tapıb-tapa bilməyəcəyi ilə bağlı sualı cavablandıran əl-Otayba, ölkəsinin bunu tapmağa çalışacağını qeyd edib. O, iki ölkənin müəyyən məsələlərdə fikir ayrılığı olsa belə, dialoq aparmaq və əlaqələndirmək imkanına sahib olduğunu vurğuladı.
Müşahidəçilər hesab edirlər ki, BƏƏ-nin Misirin mövqeyinə verdiyi dəstək, Sisi-nin Vaşinqtona səfəri ilə bağlı gedən müzakirələr fonunda vaxtında gəldi. Onlar gözləyirlər ki, Səudiyyə Ərəbistanı da Misirə güclü Körfəz dəstəyinin bir hissəsi olaraq eyni dəstəyi göstərsin ki, Qahirə Trampın təzyiqləri ilə üzləşə bilsin.
Lakin problem ondadır ki, Səudiyyə Ərəbistanı İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun misilsiz şəkildə tənqid olunmasına görə məsələnin bir hissəsinə çevrilib. Bu isə ABŞ-dan əks reaksiyalar doğura bilər və vəziyyətin gərginləşməsinə səbəb ola bilər. Halbuki, mövcud vəziyyət Tramp ilə dialoq kanallarını açmaq, məcburi köç və Qəzzanın gələcəyi ilə bağlı vahid bir ərəb mövqeyi formalaşdırmaq üçün gərginliyin azaldılmasını tələb edir.
Beynəlxalq Böhran Qrupunun ABŞ proqramının direktoru Maykl Hanna bildirib ki, “Misir bunu təkbaşına edə bilməz və o, fələstinlilərin məcburi köçürülməsi məsələsində vahid ərəb mövqeyinin qəbul edilməsi üçün ərəb dünyasının, xüsusilə də Körfəz ölkələrinin dəstəyinə ehtiyac duyur.” O əlavə edib ki, Misirin iqtisadi təsir gücü zəifdir, lakin Körfəzin dəstəyi onun beynəlxalq arenada və Tramp qarşısında qərarvermə qabiliyyətini artırır.
Misir, 27 fevralda fövqəladə ərəb sammitinə ev sahibliyi edəcək. Bu sammitin əsas mövzusu Fələstin məsələsindəki son təhlükəli inkişaflar olacaq və Trampın fələstinlilərin Misir və İordaniyada məskunlaşdırılması təklifinə qarşı vahid ərəb mövqeyinin formalaşdırılması müzakirə ediləcək.
Vaşinqtondakı Körfəz Ərəb Ölkələri İnstitutunun tədqiqatçısı Anna Ceykobs vurğulayıb ki, “ərəb ölkələri ABŞ və İsrailin tərəfində dayandıqları və fələstinlilərin etnik təmizlənməsini dəstəklədikləri kimi görünmək istəməzlər.” O əlavə edib ki, “Fələstin məsələsi ərəb ictimaiyyəti üçün son dərəcə həssas və vacibdir.”
Sisi-nin Vaşinqton səfəri və Trampın təzyiqləri
Misir prezidenti Sisi, Vaşinqtona səfərini və Tramp ilə görüşünü fələstinlilərin məcburi köçürülməsi məsələsinin gündəmə gətirilməməsi şərtilə əlaqələndirib. Bu, açıq bir mesajdır ki, Trampın Qəzzanı sakinlərdən boşaltmaq ideyası Misirin milli təhlükəsizliyini təhdid edir və onun beynəlxalq nüfuzunu sarsıdır. Bu səbəbdən, Misir rəhbərliyi bu planın həyata keçirilməsində heç bir şəkildə tərəf olmaq istəmir.
Misir siyasi dairələri bildirirlər ki, ölkə rəhbərliyi məcburi köçürülməyə qarşı çıxan mövqeyində israrlıdır və Trampın təzyiqləri qarşısında geri çəkiləcəyi ilə bağlı iddialar yalnız siyasi spekulyasiyalardır. Sisi-nin Vaşinqtona getməmə ehtimalını gündəmə gətirməsi isə Tramp ilə görüş zamanı mümkün diplomatik sıxıntılardan yayınmaq məqsədi daşıyır.
Çərşənbə günü iki təhlükəsizlik mənbəyi bildirib ki, Misir prezidenti “əgər Vaşinqtondakı görüşlərdə Trampın fələstinliləri Qəzzadan çıxarmaq planı müzakirə olunacaqsa, ABŞ-a səfər etməyəcək.”
Misirin alternativ planı və ABŞ-ın hərbi yardımları
“Wall Street Journal” qəzeti Misirli rəsmilərə istinadən yazıb ki, Sisi Vaşinqtonda Trampın açıq təzyiqlərinə məruz qalacağı və bu təzyiqlərin ictimaiyyət qarşısında ona mənfi təsir edəcəyi ilə bağlı narahatdır. Tramp, çərşənbə axşamı İordaniya kralı II Abdullah ilə görüşdə Qəzzanı ələ keçirmək və sakinlərini köçürmək planını təkrar dilə gətirib. O, ABŞ-ın İordaniya və Misirə böyük maliyyə yardımları etdiyini xatırladaraq, “bu yardımları kəsməklə hədələməyəcəyini” deyib.
Amerikalı jurnalist Tomas Fridman “New York Times” qəzetindəki həftəlik məqaləsində Trampın planını sərt tənqid edərək bildirib ki, bu plan “axmaq bir ideyadır” və “Trampın təşəbbüsü sülh prosesindəki ən təhlükəli və ən axmaq təklifdir.”
Bu arada, Misirin xarici işlər naziri Bədr Əbdülati bir neçə gün əvvəl Vaşinqtona səfər edib və ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio ilə görüşüb. Görüşlərdə, Misirin məcburi köçürülməyə qəti etirazı və fələstinlilər üçün müstəqil dövlətin zəruriliyi vurğulanıb. Təhlükəsizlik mənbələrinin məlumatına görə, Əbdülati Vaşinqton səfərində Sisi-Tramp görüşünün qarşısını almaq üçün diplomatik yollar axtarıb. O, Rubionun sözlərindən anlayıb ki, Trampın fələstinlilərin məcburi köçürülməsi planı hələ də gündəmdədir və Sisi Vaşinqtona gedərsə, bu məsələ masaya qoyulacaq.
Misir rəhbərliyi Trampın planına qarşı, ərəb ölkələri ilə koordinasiya edilmiş Qəzzanın yenidən qurulması üçün alternativ bir plan hazırladığını açıqlayıb. Misir bildirir ki, bu plan fələstinlilərin öz torpaqlarında qalmasını təmin edəcək.
Ötən il ABŞ Misirə 1.3 milyard dollar hərbi yardım ayırıb və dekabr ayında 5 milyard dollardan çox dəyərində silah satışına razılıq verib.
Bununla belə, Royal United Services Institute-un tədqiqatçısı H.A. Hellyer bildirib ki, “ABŞ-ın hərbi texnologiyalarına alternativ yoxdur və bu səbəbdən Misir uzun müddətdir ki, Vaşinqton ilə əlaqələrini qorumağa çalışır, lakin bu, onun milli maraqlarını qurban vermək bahasına olmayacaq.”
