ƏR-RİYAD,ArabAZ
Demək olar ki, bütün seçki proqnozlarını rədd edən Donald Tramp və ya regionda məşhur olan “Əbu İvanka” ABŞ-ın növbəti administrasiyasını formalaşdırmaq üçün “qüdrətli mandatı” əldə edə bildi.
Çərşənbə günü onun seçkilərdəki qələbəsi təsdiqləndikdən sonra, Trampın ikinci prezidentliyinin region üçün gözlədiyi daha dərin strateji əməkdaşlıq imkanları ilə zəngin olan ərəb paytaxtlarından təbrik mesajları gəldi.
Səudiyyə Ərəbistanının kralı Salman və vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salman çərşənbə günü Trampı ayrı-ayrı teleqramlarda təbrik edib, Kral Salman isə “hər kəsin bütün sahələrdə gücləndirməyə və inkişaf etdirməyə çalışdığı tarixi yaxın əlaqələri” tərifləyib.
BƏƏ prezidenti Şeyx Mohamed bin Zayed Al-Nahyan X hesabında Trampa “səmimi təbriklərini” göndərərək deyib. “BƏƏ imkan, firavanlıq və sabitlik gələcəyinə doğru ABŞ-dakı tərəfdaşlarımızla işləməyə davam etməyi səbirsizliklə gözləyir.
Bənzəri təbriklərə və Qətər əmiri və Misir Prezidenti də qoşulub.
Demək olar ki, seçki marafonu zamanı aparılan rəy sorğusunda rəyi soruşulanların böyük əksəriyyəti Kamala Harrisin etnik azlıq olan seçicilərdindən, o cümlədən ərəb amerikalılardan üz döndərdiyi bildirirdilər.
Rəyi soruşulanların 40 faizi özlərini demokrat, 28 faizi respublikaçı, 23 faizi isə müstəqil olaraq xarakterizə etməsinə baxmayaraq, sorğuda iştirak edənlərin 45 faizi Trampa səs verəcəklərini, 43 faizi isə Harrisi seçəcəyini bildirmişdi.
Trampın Harrisdən daha çox İsrailə dəstək verdiyi kimi qəbul edilsə də, bir çox ərəb amerikalı sorğuda hələ də ona səs verəcəklərini qeyd etmişdi. Rəsmilərin bildirdiyinə görə, Tramp Dearbornun səslərinin 42,5 faizini, Kamala Harrisin isə 36 faizini qazanıb. Yaşıllar Partiyasının namizədi Jill Stein 18 faiz səs toplayıb.
1946-cı ildə Nyu-Yorkda anadan olan Tramp 2017-2021-ci illər arasında prezident kimi fəaliyyətə başlamazdan əvvəl tanınmış iş adamı və media siması idi. Onun siyasi karyerası 2015-ci ildə Respublikaçılar Partiyasından immiqrasiya islahatı, ticarət danışıqları və ticarət danışıqları vəd edən namizədliyi irəli sürdüyü zaman başladı. O iranı sevmir, Tehranın qarşı sərt mövqe ilə seçilir.
O, 2016-cı il seçkilərində Hillari Klintona qarşı vergilərin azaldılması, tənzimləmənin ləğvi və dəyişkən xarici siyasətin daxil olduğu “Öncə Amerika” siyasətlərinə diqqət yetirərək qalib gəldi. Bununla belə, onun prezidentliyi COVID-19 pandemiyasına cavabı, iki impiçment məhkəməsi və miqrasiya, abort hüquqları və demokratiya ilə bağlı tez-tez bölücü ritorika da daxil olmaqla, qütbləşdirici hərəkətlərlə yadda qaldı.
Yanvarın 20-də Tramp ikinci dəfə Ağ Evə qədəm qoyanda onun qarşısında duran əsas məsələ, ABŞ seçiciləri üçün açıq-aşkar prioritet olan yaşayış xərcləri böhranı həll etmək olacaq. Bununla yanaşı, sərhəd nəzarətindən tutmuş, Ukrayna, Qəzza və Livandakı müharibə kimi diqqəti cəlb edən aktual məsələlər olacaq.
Vaşinqtonda yerləşən Yaxın Şərq İnstitutunun baş əməkdaşı Firas Maksad Arab News-a bildirib ki, “Trampın qələbəsi gözləntiləri aşdı”.
“Əgər onlar da Nümayəndələr Palatasını qazansalar, bu, Respublikaçılar Birinci Dünya Müharibəsindən sonra hökumətin bütün qollarına ilk dəfə nəzarət edə bilər. Bu, Amerikanın qətiyyətlə sağa doğru sürükləndiyi bir dövrün başlanğıcını qoyur”-deyə o bildirib.
Ərəb dünyasında bir çox insan Trampın İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə yaxın əlaqələrindən ehtiyatlansa da, digərləri onu 2020-ci ildə İran generalı Qasım Süleymaninin öldürülməsindən sonra İranın dəstəklədiyi milis qruplarını cilovlamaq cəhdində müttəfiq kimi görür.
Trampın 2016-cı il seçkilərindəki qələbəsindən sonra prezident kimi ilk xaricə səfəri Ər-Riyada olub və burada 2017-ci ilin may ayında Səudiyyə hökuməti ilə ikitərəfli danışıqlar, Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının üzvləri və digər ərəb və müsəlman ölkələri ilə iki çoxtərəfli görüş keçirib.
Oktyabr ayında “Əl Ərəbiyyə”yə verdiyi müsahibədə Tramp ABŞ-Səudiyyə Ərəbistanı münasibətləri haqqında “böyük hərflərlə əla” deyib.
“(Mən) krala çox hörmət edirəm və bu qədər böyük işlər görən Məhəmmədə çox hörmət edirəm. O, əsl uzaqgörəndir, heç kimin ağlına belə gətirməyəcəyi şeylər etdi”-deyə Əbu İvanka (Tramp) bildirib.
Trampın əvvəlki administrasiyası Səudiyyə Ərəbistanının və digər Körfəz ölkələrinin hərbi və iqtisadi imkanlarını, xüsusən də ticarəti artırmaq, onların regional ambisiyalarını dəstəkləmək və 2015-ci il İran nüvə sazişindən çıxması da daxil olmaqla, İrana qarşı sərt mövqe nümayiş etdirməklə gücləndirib.
Trampın yeni prezidentliyi Yəmənin İran tərəfindən dəstəklənən husi milisləri üçün də pis xəbər ola bilər, çünki HƏMAS ilə həmrəylik üçün Qırmızı dəniz gəmiçiliyinə hücumlarından sonra ABŞ və İsrail tərəfindən daha çox regional təzyiq və daha güclü hərbi kampaniyaya məruz qalacaq.
Son prezidentliyi dövründə Qüdsü İsrailin paytaxtı kimi tanıyan və ABŞ səfirliyini Tel-Əvivdən oraya köçürən Tramp İsrailin sadiq tərəfdarı kimi tanınsa da, o, həm də onilliklərdir davam edən İsrail-Fələstin münaqişəsinə həll yolu tapmaqda qətiyyət nümayiş etdirib.
Əvvəlki Tramp administrasiyası 2020-ci ildə İsrail ilə BƏƏ və Bəhreyn də daxil olmaqla ərəb dövlətləri arasında normallaşmanı Fələstin dövlətçiliyinin tanınmasından ayırmaqla diplomatik və iqtisadi əlaqələr quran İbrahim Razılaşmalarına vasitəçilik etdi.
Onun Ağ Evə qayıtması İbrahim razılaşmalarının canlanmasını və Qəzza müharibəsindən sonra çoxlarının ləğv etdiyi ərəb-İsrail normallaşmasına doğru irəliləyişə təkan verə bilər. O, həmçinin prezidentliyinin ilk günündə Qəzza və Livandakı münaqişələrə son qoyacağına söz verib, lakin Fələstin xalqı üçün həll yolunun necə görünə biləcəyini açıqlamayıb.
Ehtimal olunur ki, Tramp Qəzza və Livandakı müharibələri sona çatdırmağa, İrana təzyiq göstərməyə və normallaşma yolunda irəliləməyə çalışacaq.
