QÜDS,ArabAZ
Qlobal sənayenin ən böyük şirkətlərindən bəzilərinin böyük investisiyaları sayəsində İsrailin qabaqcıl texnologiya sektoru dünyanın ən yaxşıları arasındadır. Yüksək səviyyəli şirkətləri cəlb etmək üçün diqqətlə hazırlanmış planlar,İsrailə texnologiya sahəsindəki yüksəkdə öz yerini qazanmağa kömək etdi.
İsrailin texnoloji şücaəti xüsusilə son həftələrdə Livandakı Hizbullah döyüşcülərinə silsilə hücumlardan sonra beynəlxalq diqqəti özünə cəlb edib. Bu məqalə İsrailin texnoloji sektorunun uğurundan və onun qlobal texnologiya lideri olmaq yolundakı səyahətindən bəhs edir.
Böyük xərclər və döyük hədəf
İsrail 2022-ci ildə ÜDM-nin 6%-ni tədqiqat və inkişafa xərcləyib ki, bu da dünyada bu sahəyə xərclənən ən yüksək faiz nisbətdir. Bloomberg İnnovasiya İndeksinə görə, 2021-ci ildə İsrail innovasiyalar üzrə dünyada yeddinci yerdədir. İsrail dünyada dərc olunan elmi məqalələrin payına görə 16-cı yeri tutub.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatının 2016-cı il hesabatına görə, ölkədə “10 min işçiyə 140 alim və texniki işçi düşür” ki, bu da “dünyada ən yüksək nisbətlərdən biridir”. Müqayisə üçün, “ABŞ-da hər 10 min nəfərə 85, Yaponiyada isə hər 10 nəfərə 83 alim cə texnimki işçi düşür”.
YUNESKO-nun da 2024-cü il hesabatı, İsraildə dünyanın ən yaxşı alimlərindən bəzilərinin (onların arasında beş Nobel mükafatçısı da) yaşadığını ortaya qoydu. Təbii ehtiyatları az olan ölkədə bu, mühüm nailiyyətdir.
Son iki onillikdə İsrail ÜDM-ə töhfə verən yüksək və orta texnologiya məhsulları ilə canlı biliyə əsaslanan iqtisadiyyat qurdu. Bundan əlavə, onun canlı vençur kapitalı bazarı kiçik və başlanğıc şirkətlərdə innovasiyaları təşviq etməyə kömək edir. Təkcə son bir ildə 600-ə yaxın yeni startap yaradılıb.
İsraildə təxminən 9200 texnoloji firma və 400 000 işçi qüvvəsi var. 2023-cü ildə onun texnologiya sektorunun gəliri 8 milyard dollara çatıb. İsrailin Silikon Vadisi ekvivalenti texnologiya sənayesindəki ən böyük adlardan bəzilərini ölkəyə cəlb edib.
Böyük beynəlxalq firmalara IBM, Motorola, Microsoft, Applied Materials, Qualcomm, Cisco Systems, Hewlett-Packard, SAP SE, Alcatel-Lucent, BMC Software, Philips, Technologies Inc, Broadcom, Marvell, Siemens, EMC Corporation, SanDisk, Google, Micron, Apple, Meta, Oracle, Amazon, eBay və Alibaba İsraildə fəaliyyət göstərən və ölkənin texnoloji sahəsinin inkifaşıənda mühim yer alan şirkətlərdir.
Ümumiyyətlə, İsrail çoxmillətli korporasiyaların 500-dən çox tədqiqat və inkişaf mərkəzinə ev sahibliyi edir, onların əksəriyyəti Fortune 500 şirkətləridir. Onlar yerli yüksək texnologiyalı şirkətlərlə yanaşı fəaliyyət göstərirlər.
İsrailin yüksək texnologiya sektoru hazırda ölkənin iqtisadi məhsuldarlığının 20%-ni təşkil edir,
Intel İsrailin yeganə ən böyük texnoloji işəgötürəndir. Keçən ilin iyun ayında qlobal çip istehsalı nəhəngi Kiryat Gatda 2027-ci ildə açılması gözlənilən yeni fabrikə 25 milyard dollar sərmayə qoymağı planlaşdırdığını açıqladı. Bu, İsrail tarixində ən böyük beynəlxalq sərmayə olacaq.Bu şirkətlərdə artıq minlərlə texniki işçi, mühəndis və tədqiqatçı çalışır ki, onların bir çoxu yerli Ben Qurion Universitetinin kompüter elmləri şöbəsində təlim keçiblər.
Bu arada, Negev səhrasındakı cənubdakı Beer Şeva şəhəri, xüsusən də CyberSpark Sənaye Parkının yaradılmasından sonra İsrailin “internet paytaxtı” kimi tanınmağa başlayıb. Burada iki ultra müasir kompleksdə onlarla İsrail şirkəti, startaplar, vençur kapitalı fondları və Lockheed Martin, Deutsche Telekom, Oracle və IBM kimi xarici qruplar yerləşir.
Ən müasir müharibə
İsrailin Livanda “Hizbullah” üzvləri tərəfindən daşınan minlərlə peycer və telsizi uğurla partlatması İsrailin inkişaf etmiş texnologiya sektoruna və artan qabiliyyətlərinə qloban müstəvidə maraöı artırdı.
40-dan çox insanın ölümünə və 3000-ə yaxın insanın yaralanmasına səbəb olan hücum necə həyata keşirildiyi bir çoxlarını təəccübləndirdi.
Bununla belə, peycer hücumlarından əvvəl də, İsrailin GPS siqnallarını manipulyasiya etmək və yönəldmək qabiliyyəti haqqında məlumat verilirdi.
Onilliklər ərzində MOSSAD yerli agentlər, casuslar və təsir agentləri, həmçinin Amerika və Qərb kəşfiyyat agentlikləri ilə işləyir. Sosial media, İT firmaları və digər yüksək texnologiya şirkətləri, o cümlədən Süni İntellekt (AI) şirkətlərinin bu şəkildə istifadə edildiyi barədə məlumatlar da var. Bu yardım İsrailə simsiz internet rabitəsi, mobil və stasionar telefon şəbəkələri vasitəsilə dinləmə əməliyyatlarını həyata keçirməyə kömək etdi.
Bütün bunlar düşmənləri çaşdırmaq və şikəst etmək üçün nəzərdə tutulmuş ölümcül silahların və müharibənin inkişafında texnologiyanın mühüm və mərkəzi rolunu nümayiş etdirir.
