MƏKKƏ,ArabAZ,ƏHMƏD SALİH HƏLƏBİ
Zəm-zəm suyu Məkkə şəhərində, Məscidül-həramın ərazisində, İslam dininin ən müqəddəs yeri sayılan Kəbədən 20 metr şərqdə yerləşən bulaqdır. Bu bulaq min illər əvvəl, İbrahim peyğəmbərin körpə oğlu İsmayıl susuzluqdan ağladığı vaxt möcüzəvi şəkildə Allah tərəfindən yaradılmışdır. Hər il milyonlarla zəvvar Həcc və ya Ümrə ziyarətləri zamanı bu bulağın suyundan içir və özü ilə götürür.
Zəm-zəm müsəlmanlar tərəfindən müqəddəs sayılır.
İmam əl-Buxari “Səhih”ində İbn Abbas – Allah ondan razı olsun – rəvayət edərək, Zəmzəm quyusunun yaradılması hekayəsini nəql etmişdir:
İbrahim peyğəmbər arvadı Hacəri və kiçik oğlu İsmaili səhrada qoyub getdi və onlara, bir kisə xurma və su qabı verdi. Hacər ona “bizi insan və heç nə olmayacan bir səhrada buraxırsan” –dedi və bun İbrahim peyğəmbərdən israrla soruşdu sonra isə, “Bunu sənə Allah əmrt etdi”-deyə soruşdu. Cavabında İbrahim peyğəmbər ona “Bəli”-dedi Hacər isə “O zaman Allah bizi tənha buraxmaz”-dedi.
Bundan sonra İbrahim peyğəmbər üzünü Kəbə evinə tutaraq, “Ey Rəbbimiz, mən öz nəslimdən bir neçəsini Sənin Beytül-həramın yanında əkinsiz bir vadidə yerləşdirdim ki, namaz qılsınlar, şükür etsinlər.”-deyə dua etdi.”
Yeməkləri və suları bitdikdə Hacer su axtarmaq üçün Səfa və Mərvə təpələri arasında qaçır və bunu yeddi dəfə edir. Bu vaxt İsmayıl torpağı qazaraq su mənbəyi tapır.
Hacər İsmayılın su ilə oynadığını görüb və suyun qarşısını kəsib gölməçə yaratmaq istəyib. Quranda “heç vaxt məhsul bitməyən bir vadi” olaraq ifadə edilən Məkkə vadisində onlara su verdiyi üçün Allaha şükr edən Həcər, qabına suyu doldurarkən onu əhatə etməyə çalışırdı.
Hz. Peyğəmbər bu haqda belə deyir: “Allah İsmailin anasına rəhmət eləsin; Dedi : “Əgər suyun yolunu kəsməsəydi , Zəmzəm axar çay olardı”.
Zəm-zəm suyu içib övladını əmizdirən Hacərə Cəbrayıl dedi: “Qorxma ki, bu su yox olacaq, yox olacaq, geri çəkiləcək. Bu, Allahın evidir, Allah dostlarını qoruyur. Bu, Allahın qonaqlarının içəcəyi sudur”-dedi.
İsmayılın dəfələrlə topuqları ilə yerə vurması zamanı Zəmzəmin meydana çıxdığı da bildirilir.Digər tərəfdən, Həcərin Zəmzəm axtararkən Səfa və Mərvə təpələri arasında yeddi dəfə irəli-geri səfər etməsi həcc və ümrə mərasimlərinə daxil olan sainin əsasını təşkil.
Kəbə əslində bir hündür təpə üzərində idi və yağışlar zamanı sellər onun sağından və solundan axıb keçərdi. Daha sonra bura Curhum qəbiləsi kimi tanına qəbilə gəldi. Cürhum əhli Hz. İbrahimin arvadı Hacer və oğlu İsmail Məkkədə olarkən gəlib burada məskunlaşdılar.
Rəvayət olunur ki, curhumlular səhrada uzaqdan Kəbə üzərində dövr edəb quşları görür və anlayırlar ki əvvəllər susuz olan bu vadidə su var.
Onlar bura gıldilər və Hacərə “ Bizə bu vadidə qalmağa icazə verirsən mi?”-deyə soruşduqlarında Hacər “Bəli burda qalmağ haqqınız var amma suya haqq sahibi deyilsiniz” dedi.
Zəm-zəm quyusunun mənbəsi daraldıqda Allah bu quyunu Əbdül-Müttəlibin əli ilə təkrar canlandırdı.
Əli ibn Abu Talib bu haqda belə deyir : “İsti yay günü idi… Əbdül-Müttəlib Kəbənin yanındakı Hicr yerində sərin kölgədə yatırdı. Yuxusunda bir adam onu belə səslədi:
“Qalx, Tayyibanı qaz! “Əbdül-Müttəlib Soruşdu:”Tayyibə nədir?”Lakin həmin şəxs sualına cavab vermədən uzaqlaşdı.
Əbdül-Müttəlib yuxudan oyandı və həyəcanlandı. “Tayyibə nədir”-dedi?, lakin yuxusunun yozmasını tapa bilmədi.
Ertəsi gün yenə eyni yerdə yuxuya getdi. Yenə həmin adam peyda olub səsləndi:”Qalx, Bərrəni qaz.”Yuxusunda çaş-baş qalan Əbdül-Müttəlib yenidən soruşdu : “Bərrə nədir?”.Kişi heç bir cavab vermədən yenə uzaqlaşdı. Ertəsi gün idi. Yenə eyni yerdə uzanmışdı. Həmin adam onun yanına gəlib dedi: Qalx, Mədnunəni qaz” – dedi.Əbdül-Müttəlib “Mədnuna nədir?”-deyə soruşdu,amma kişi cavab vermədən yenə uzaqlaşdı.
Dördüncü gün Əbdül-Müttəlibeyni yerdə yuxuya getdi və eyni adamın gəldiyini gördü. Bu dəfə kişi səsləndi:”Zəm-zəm qazın!” Əbdül-Müttəlib:“Zəm-zəm nədir və haradadır?” deyə soruşdu. Soruşanda kişinin cavabı belə oldu:”Zəm-zəm heç vaxt kəsilməyən, toxunulmayan bir sudur. Onunla zəvvarların su ehtiyacını ödəyə bilərsiniz. Kəbədə kəsilən qurbanların qanının töküldüyü yerlə heyvanların basdırıldığı yer arasındadır.”
Bu dəfə oyanan Əbdül-Müttəlib həyəcanına sevinc də qoşuldu. Çünki yuxunu yozmaq üçün ipucu var idi. Dəfələrlə Zəm-zəm quyusunun adını eşitmişdi. Amma onun yerini heç kim bilmirdi. Çünki Curhumlular düşmən hücumu qarşısında Məkkədən qaçarkən Kəbənin bütün qiymətli əşyalarını Zəm-zəm quyusuna atıb quyunun üstünü torpaqla örtərək, onu qeyri-müəyyən etmişdilər. O vaxtdan bəri Zəm-zəm adı var idi, özü yox idi.
Əbdül-Müttəlib başa düşdü ki, indi ona Zəm-zəmin yerini tapıb qazmaq tapşırılıb. O, dərhal araşdırmaya başladı. Yuxusunda öyrədildiyi yerə getdi. Bu əsnada o, bir qarğanın uçduğunu, yerə endiyini, dimdiyi ilə nəyisə qarışdırdığını, sonra da havaya qalxıb səmaya qalxdığını gördü.
Əbdül-Müttəlibin sevinci sözlə ifadə olunmaz idi. O, illərdir gizlədilən həyat verən quyunu tapıb üzə çıxarmaq şərəfinə nail olacaqdı. Zəm-zəminin yerini təyin etmişdi və qazma vaxtı çatmışdı. O, bu şərəfi başqasına itirmək və bu sirri başqalarına açmaq istəmirdi. Buna görə də ertəsi gün onun yeganə oğlu Harisi götürüb müəyyən yerə gedib qazmağa başladılar. Bir müddət davam edən qazıntılar nəticəsində Zəm-zəm quyusunun divar daşları olan dairəvi formada ağzı aşkar edilib. Əbdül-Müttəlib sevinir və həyəcanlanırdı. Demək olar ki, gözlərinə inana bilmirdi. Amma gözlərinə inansa da, inanmasa da, görünən quyunun ağzı idi. O, təkbir deməyə başladı: “Allahu Əkbər! Allahu Əkbər!”
Əbdül-Müttəlibin bu fəaliyyətini əvvəldən müşahidə edən Qüreyşlilər məsələnin üzə çıxacağını anladılar və böyüklərinə xəbər verdilər. Bir müddət sonra Qureyş böyükləri qazılan yerə gəlib Əbdülmüttəlibə dedilər:
“Əbdül-Müttəlib! Bu, atamız İsmayılın quyusudur. Bizim də buna haqqımız var. Bizi də buna şərik et”. dedilər. Əbdül-Müttəlib,“Yox, bu iş sizin aranızda yalnız mənə və yalnız mənə tapşırılıb”.
Əbdülmüttəlibin bu qəti cavabı Qureyş rəhbərlərinin xoşuna gəlmədi. Onlardan biri Ədiyy ibn Nəvvəl dedi:”Sən tənha adamsan. Yeganə oğlundan başqa güvənəcək heç kimin yoxdur. Necə bizə qarşı çıxıb bizə tabe olmaya bilərsən?”Bu sözlər sözün əsl mənasında Abdulmuttalibin ürəyini yandırdı. Çünki Qureyş onu tənhalığa görə xor görürdü. O, bu anlayışdan son dərəcə narahat olduğunu açıq şəkildə bildirdi. Kədər içində bir müddət susdu. Sonra elə dedi:”Deməli, sən məni tənhalıq və kimsəsizliyə görə biabır edirsən, elə deyilmi?”
Qarşı tərəfdən cavab gəlməyincə bir qədər fikirləşdikdən sonra əllərini açıb üzünü göyə tutub dedi:
“And içirəm ki, əgər Allah mənə on oğul bəxş etsə, onlardan birini Kəbənin yanında qurban kəsərəm”. dedi.
Xanım Səfiyə binti Əbdül Müttəlib, Allah ondan razı olsun, Rəsulullahın bibisi Zəm-zəm qusunun tapılması kimi şərəfli işin atası Əbdül Müttəlib İbn Haşimə bəxş etməsinə görə Allaha həd edir və bununla fəxr edirdi və belə deyirdi :
“ Hacılar üçün Zəm-zəm qazdıqXəstəliyə şəfa verən və qida olan Zəm-zəm qazdıq”
